Eenzaamheid voorkomen op latere leeftijd? Expert legt uit

Eenzaamheid is een groeiend probleem, vooral bij mensen op oudere leeftijd. Het kan leiden tot een vermindering van de kwaliteit van leven en zelfs tot gezondheidsproblemen. Gelukkig zijn er manieren om eenzaamheid te voorkomen en te verminderen. In dit artikel vertelt eenzaamheidsdeskundige Jeannette Rijks hoe u dit het beste kunt aanpakken. 

Wat is eenzaamheid precies

 Kort maar krachtig: eenzaamheid is een emotie. Het is het gevoel dat u niet voldoende verbonden bent met andere mensen. Het kan voelen als buitengesloten worden. Het kan voelen alsof u alleen op de wereld bent, alsof u niemand heeft om leuke dingen mee te doen of alsof u overal alleen voor staat en er niemand is die naar u omkijkt. Dit voelt u letterlijk in uw lichaam. 

Gevoel, geen situatie

U kunt in uw eentje zielsgelukkig zijn en u kunt u diep ellendig voelen midden tussen andere mensen. Eenzaamheid heeft dan ook weinig te maken met de vraag of u daadwerkelijk alleen bent, of alleen woont. Eenzaamheid is een signaal vanuit het lichaam dat u er toe aanzet om u te verbinden met andere mensen. En daar zit vaak het probleem.

Niet verbonden

U verbinden met anderen is een noodzakelijke vaardigheid voor elk mens. Net zoals u wassen, voor uw eigen eten en onderdak zorgen is het zorgen voor verbinding een eerste levensbehoefte. Vaardigheden komen een mens niet aanwaaien, je moet het leren. Wie het niet heeft geleerd of niet kan, door welke oorzaak dan  ook, zal daar in het leven tegenaan lopen.

Oorzaken van niet verbonden zijn

Er zijn allerlei oorzaken waardoor mensen zich niet of niet goed verbinden met anderen. Sommigen hebben het nooit geleerd, omdat het nooit nodig was. Ze rolden van de ene situatie (thuis) in de andere (school), gingen erop uit (werken), vonden een partner en leefden hun hele leven gelukkig en zonder eenzaamheid.

Totdat de partner er niet meer was en de eenzaamheid toesloeg. Zij voelden zich dus levenslang gelukkig totdat opeens hun situatie veranderde en ze ontdekten dat ze niet wisten hoe hiermee om te gaan.

Levenslang

Anderen  -en dat zijn er heel veel- hebben al heel vroeg in hun leven te maken gekregen met eenzaamheid. Zij hebben hun hele leven van alles gedaan om dat op te lossen, soms met (min of meer) succes.

Afleiding is daarbij een belangrijke vorm: lid zijn van clubs/verenigingen/kerken, hard werken, TV kijken, altijd maar erop uit zijn om het gevoel van eenzaamheid niet te voelen. Als dan de ouderdom langzaamaan haar intrede doet en er steeds minder mogelijkheden zijn om afleiding te vinden, komt die eenzaamheid die er altijd al was, ongenadig om de hoek kijken.

Oorzaken van eenzaamheid

Voor vrijwel iedereen, eenzaam of niet, komt er een tijd dat er steeds iets minder mogelijk is. Net zoals u op den duur niet meer goed voor uw eigen maaltijden kunt zorgen, kunt u dan niet meer goed zorgen voor uw eigen relaties. Bijvoorbeeld het vervoer wordt een obstakel. Erop uit gaan wordt lastiger. Lichamelijke hinder maakt dat u niet meer alles kunt doen wat u zou willen.

Er zijn omstandigheden die ervoor zorgen dat u uw oude vrienden niet meer kunt bezoeken. Uw kringetje wordt kleiner, er overlijden mensen en nieuwe mensen ontmoeten is niet meer zo eenvoudig. Al met al zijn er veel verschillende oorzaken die maken dat het ontmoeten van mensen minder makkelijk is.

Gevolgen van eenzaamheid

Dat eenzaamheid ongelukkig maakt, kunnen we ons allemaal ongetwijfeld wel voorstellen. Maar naast die ongelukkigheid, zijn er meer aspecten gekoppeld aan eenzaamheid. Het maakt namelijk ook dat u vatbaarder bent voor kwalen. Dat ziektes minder snel genezen. Dat een ziekte als dementie sneller ontstaat en zich bovendien sneller ontwikkelt. Niet de minste bijkomstigheden! Het is makkelijker gezegd dan gedaan maar het is dus van groot belang om ervoor te zorgen dat eenzaamheid geen kans krijgt.

Niemand ontkomt aan verlies

Helaas is het een gegeven dat u gedurende uw leven, dierbare mensen ooit zult gaan verliezen. Hoe u omgaat het de eenzaamheid die daarmee gepaard gaat, hangt af van hoe u bent. Hoe en wat u heeft geleerd over relaties en hoe u hiermee omgaat in het dagelijks leven. Wanneer eenzaamheid te lang duurt, verandert het daadwerkelijk iets in uw brein. 

Wat kan u doen?

De oplossingen zijn ieder mens anders. Wie een partner verliest na 45 jaar, is er anders aan toe dan bijvoorbeeld iemand die net is verhuisd naar een woon-zorgcomplex. Wie aan huis gebonden is door ziekte kan andere dingen doen dan iemand die nog volop in het leven staat en er zelfstandig op uit kan trekken. Eén ding is voor iedereen gelijk: investeer in goede relaties met mensen die voor u belangrijk zijn.

Voor de één kan dit betekenen dat u zich inleeft in de omstandigheden van degene die u drie keer per week komt verzorgen. Dat u die persoon (meer) aandacht geeft. Voor een ander kan dat betekenen dat u opgeeft met het proberen om contact te krijgen met uw broer die u niet meer wilt zien en dat u vrienden zoekt waarmee u wel een gelijkwaardige relatie heeft.  Wat u kunt doen is altijd een individuele zoektocht, die begint met de vraag; wat heb ik nodig aan verbondenheid met andere mensen? Is dit intensief contact of vind ik een wekelijkse/tweewekelijkse/maandelijkse afspraak ook genoeg?

Sociale activiteiten

Vaak wordt mensen aangeraden van alles te ondernemen om onder de mensen te komen. En het klinkt ook logisch: ontmoet mensen en het komt goed. Helaas is dat niet zonder meer de oplossing van eenzaamheid. Natuurlijk is het leuk om mensen te ontmoeten (bijvoorbeeld via bepaalde apps tegen eenzaamheid of via activiteiten voor ouderen) – als u dat zelf leuk vindt! Als dat iets is wat niet bij u past, doe het dan vooral niet want dan zal het u vooral stress opleveren. Het is goed om eerst uit te zoeken wat in uw omstandigheden voor u het beste zou zijn en ga daarop af. Let wel, soms mag u best een beetje ongemak of spanning ervaren om buiten uw comfortzone te gaan. Zolang het uw dagelijkse leven maar niet teveel negatief zal beïnvloeden.

Zoektocht

Vindt u het lastig om uit te zoeken wat de mogelijkheden of te nemen stappen voor u zijn, dan zijn er allerlei organisaties die u daarbij kunnen helpen. Denk aan het welzijnswerk in de gemeente (vaak weet uw huisarts waar u het best terecht kunt). Maar ook een professionele hulp zoals een coach kan u heel goed begeleiden bij het vinden van een nieuw doel in uw leven. Ongeacht uw leeftijd is dat een heel goede manier om uit te vinden wat bij u past en hoe u dat kunt realiseren.

Professionele hulp

Een zoektocht naar wat u wilt en hoe u dit aanpakt… Klinkt heel goed, als u nog niet teveel klachten door eenzaamheid ervaart. Maar wat als u, zoals zo’n 30% van alle mensen, al uw hele leven met eenzaamheid aan het worstelen bent? In dat geval is het van groot belang dat u goede hulp zoekt. Zo is er een ‘specialist eenzaamheid’. Dit is iemand die is opgeleid om u stap voor stap te helpen op weg naar manieren om uw eenzaamheid aan te pakken.

Het kan wel!

Zelfs wanneer u al uw hele leven er tegenop ziet om onder de mensen te komen, omdat u zich eenzaam voelt, kan zo iemand u helpen om uw leven een nieuwe richting te geven. Ongeacht uw leeftijd. Kijk maar eens bij de serie van omroep MAX, waar een specialist eenzaamheid een groep mensen begeleidde naar een minder eenzaam leven.

Conclusie

Eenzaamheid is heel normaal, het overkomt iedereen die een tekort heeft aan verbondenheid met anderen. Tijdelijk, of langdurig. Het vervelende is alleen dat eenzaamheid in de meeste gevallen niet gezien wordt. Daarnaast wordt er weinig over gesproken omdat er toch een taboe op rust. Toegeven dat u eenzaam bent kan best een drempel zijn. Maar eenzaamheid is een duidelijk signaal om in actie te komen en te zorgen voor meer verbinding. Wie dit niet zelf kan, moet hulp inroepen om te voorkomen dat eenzaamheid een langdurig probleem wordt dat uw gezondheid ondermijnt. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die die hulp kunnen bieden.