Cybercrime herkennen en voorkomen doet u zo

Het is de laatste tijd veel in het nieuws: senioren die slachtoffer zijn geworden van cybercrime, ook wel internetcriminaliteit genoemd.

Soms worden persoonsgegevens gestolen, soms grote sommen geld.

In dit blog laat ik u zien welke vormen van cybercriminaliteit er zijn, hoe u het kan herkennen en wat u kunt doen als u er toch slachtoffer van bent geworden.

Wat is cybercrime?

Cybercrime is een vorm van digitale criminaliteit dit zich afspeelt op het internet. Internetcriminelen (ook wel hackers genoemd) breken in op bijvoorbeeld uw mobiele telefoon (mits die verbonden is met internet, met een telefoon zonder internet hoef u zich geen zorgen te maken), op uw tablet of op uw computer. Dat doen ze op verschillende manieren. Bedrijven, organisaties en overheidsorganisaties kunnen ook slachtoffer worden van cybercrime aanvallen.

Wat stelen internetcriminelen? 

Cybercriminaliteit neemt vele verschillende vormen aan. Ik zal me hier focussen de vormen waar u mogelijk mee in aanraking kunt komen.

• Diefstal van (persoons)gegevens, bijvoorbeeld om met uw gegevens een creditcard aan te vragen en daar veel bestellingen op te plaatsen.
• Diefstal van geld, bijvoorbeeld door uw bankgegevens te hacken en geld van uw rekening te stelen
• Computer ‘gegijzeld’, u kunt uw computer niet meer gebruiken en de dader wil dat u hem betaalt voor hij u computer weer bruikbaar maakt
• Valse online dating profielen om u te verleiden grote sommen geld over te maken
• Vandalisme – bijvoorbeeld door een virus op uw computer los te laten die het systeem zo overhoop gooit dat uw computer niets meer doet.

Technieken voor cybercrime (cybercrime voorbeelden)

Internetcriminelen hebben allerlei middelen tot hun beschikking om u lastig te vallen. De termen die ik hieronder bespreek komen vaak voor in de media. Per term leg ik uit wat het precies is en hoe het werkt.

Virus

Een van de meest voorkomende vormen van cybercrime is het virus. Een virus is een programma dat de systemen van uw computer verstoort. Het kan bijvoorbeeld gegevens of bestanden zoals foto’s beschadigen of verwijderen. Sommige virussen wissen zelfs uw hele harde schijf zodat al uw belangrijke gegevens verdwijnen.

Virussen worden vaak verspreid via emails en zijn vermomd als onschuldige bijlage. Bijvoorbeeld een afbeelding die u kunt downloaden. Als u dat doet download u het virus op uw computer en kan het zijn gang gaan. Sommige virussen gebruiken zelfs uw email om zichzelf weer te verspreiden. Het kan dus goed dat u een email van een bekende van u krijgt, terwijl diegene niets gestuurd heeft. Het kan dan om een virus gaan. Download dus ook nooit zomaar bestanden!

Virussen worden in jargon ook wel malware genoemd. Malware is een Engelse afkorting die staat voor malicious software, oftewel, kwaadaardige programma’s.

Ransomware

Een ander virus is ransomware. Dit is een programma dat wil dat u geld betaalt om weer toegang te krijgen tot uw computer. Ransom is het Engelse woord voor losgeld.

De ransomsware blokkeert bijvoorbeeld al je foto’s en belangrijke documenten. U kunt er dan niet meer bij, tenzij u betaalt. Betaal echter NIET. Want er is geen enkele garantie dat u na betaling weer bij uw bestanden kunt.

Phishing

Een nare vorm van cybercrime is phishing (zeg: fisjing). Dat is het ‘vissen’ naar uw gegevens via email of telefoon. Het wordt ook wel spoofing genoemd. Via een mail of per telefoon wordt gevraagd naar bijvoorbeeld uw bankgegevens, pincode of de informatie van uw creditcard. De mails of telefoontjes zijn geloofwaardig en lijken van officiële instanties te komen.

Onthoud dit: instanties zullen NOOIT naar gegevens zoals een pincode of wachtwoord vragen. Geef die informatie dan ook nooit door.

Banken zijn tegenwoordig strenger in het terugbetalen van geld dat gestolen is omdat u uw gegevens aan een crimineel heeft gegeven. 

Pinpasfraude

Pinpasfraude is een geraffineerde en brutale vorm van diefstal waarbij daders geld proberen wit te wassen via uw rekening en pinpas. Bijvoorbeeld via sociale media benaderen criminelen u met de vraag of ze geld op uw rekening mogen storten. Daarna willen ze het van uw rekening afhalen door het op te nemen met uw pinpas. Als u eraan mee werkt, zo beloven deze criminelen, ontvangt u een beloning.

Echter, u bent omdat alles via uw bankaccount gaat medeplichtig. Bovendien zult u die beloning niet ontvangen.

Dit soort criminaliteit wordt eigenlijk altijd ingekleed in een mooi verhaal. Maar trap er niet in en laat vreemden geen geld storten. Ook geen mensen die u online hebt leren kennen en die betrouwbaar lijken.

Helpdeskfraude

In het verlengde van pinpasfraude ligt helpdeskfraude. Dit valt in de categorie babbeltrucs. Het werkt zo.

U wordt gebeld door een ‘helpdeskmedewerker’ van een groot bedrijf. Bijvoorbeeld Google, Samsung, Nuon of Tele 2. De zogenaamde medewerker waarschuwt u dat uw computer is besmet met virussen, of dat u bijvoorbeeld bent gehackt. Ze willen u graag helpen en hebben daarvoor toegang tot uw computer nodig.

Geen deze mensen onder geen beding toegang! Wat er gebeurt is dat ze via uw computer op uw bank inloggen en geld naar zichzelf overmaken, om vervolgens te verdwijnen. Dat geld krijgt u hoogstwaarschijnlijk nooit meer terug.

Identiteitsfraude

Zonder dat u het in de gaten heeft kan iemand die uw gegevens heeft gehackt op uw naam creditcards en uitkeringen aanvragen. Of bijvoorbeeld diensten bestellen, bankrekeningen openen en ga maar door. Het kan enorme gevolgen hebben omdat het lastig te bewijzen is dat u niet de gene bent die die bestellingen gedaan heeft.

Mail daarom bijvoorbeeld ook geen normale kopieën van uw identiteitsbewijs naar wie dan ook. Maar maak een veilige kopie.

Romance scam

Bij een romance scam probeert een oplichter een romantische band op te bouwen met het slachtoffer. Hij of zij benadert u via de mail, chat of een datingsite en geeft het slachtoffer veel aandacht. Zelf beweert degene vaak in het buitenland te wonen.

Later vraagt hij of zijn om geld, bijvoorbeeld voor een vliegticket. Uiteraard komt diegene nooit opdagen. Het kan lang doorgaan en het kan u veel geld en vooral veel verdriet kosten.

Hier kunt u alles lezen over hoe u veilig online kunt daten en hoe u valse profielen herkent: Veilig online daten.

Herken cybercrime

Nou hebben we een lange lijst met allerlei vormen van cybercrime besproken, maar hoe herkent u zo’n virus nu? In dit stuk bespreek ik de meest voorkomende vormen waarop criminelen u kunnen bestoken.

Email

Email is een van de meest gebruikte middelen van cybercrime. Het wordt op verschillende manieren ingezet.

Voor het verspreiden van virussen – U krijgt een email met daarin een link of een bijlage. De mail lijkt te komen van een bekende van u, maar het klopt niet helemaal. De tekst is gek geschreven en lijkt niet op hoe uw vriend of vriendin u normaal zou mailen. Het kan heel goed dat uw bekende niet eens weet dat er emails van zijn of haar account zijn verzonden. Hier is een virus aan het werk! Klik ook niet op de link en download ook de bijlage niet. Dan download u het virus op uw apparaat.

Voor het krijgen van belangrijke privégegevens – Het kan ook dat de email van een betrouwbare instantie lijkt te komen, zoals bol.com, de Belastingdienst of uw creditcardmaatschappij. In het bericht staat bijvoorbeeld dat u nog openstaande rekeningen heeft die u nu moet betalen, omdat uw creditcard anders wordt geblokkeerd. Om dit te voorkomen moet u op een link klikken en daar uw gegevens invullen. Doe het niet! Zo krijgt een internetcrimineel gegevens die hij kan gebruiken voor bijvoorbeeld identiteitsfraude.

Pop-up

U bezoekt een website en krijgt een pop-up. Dat is een melding die ongevraagd omhoog komt. Bijvoorbeeld met de vraag of u u wilt inschrijven voor de nieuwsbrief. De nieuwsbriefpop-up wordt door veel bedrijven gebruikt en is betrouwbaar. Maar staat er iets in als dat u nog openstaande rekeningen heeft of dat u een grote prijs heeft gewonnen, dan is de kans groot dat het oplichting is.

U heeft een fantastische prijs gewonnen, klik hier. Dan is het sowieso altijd een oplichtingspraktijk. Vuistregel: is het te mooi om waar te zijn, dan is dat het ook.

De pop-ups worden net als emails gebruikt om uw gegevens te krijgen of virussen te verspreiden.

Clickbait

Clickbait is een term voor berichten, vaak op social media, die zo zijn geschreven dat u nieuwsgierig wordt en erop wilt klikken. Vaak zijn die berichten onschuldig. Magazines zoals de Libelle en de Margriet plaatsen hun websites en facebookpagina’s vol met clickbait. Maar het kan ook een stuk minder onschuldig worden als er persoonsgegevens worden gevraagd en u die invult. Bijvoorbeeld omdat u dan een mooie tv kunt winnen.

Valse webwinkels

Soms gaan criminelen zo ver, dat ze een hele webwinkel nabouwen die haast niet van echt te onderscheiden is. Het gaat vaak om webwinkels die dure producten zoals geluidsinstallaties of tv’s verkopen. Ga dus altijd na waar u iets besteld en of alle gegevens kloppen. Het adres, de link (vaak lijkt de link veel op het origineel maar zit er een kleine typefout in. Bijvoorbeeld medamarkt.nl in plaats van mediamarkt.nl.

Telefoon

Het kan altijd dat criminelen zo brutaal zijn om u te bellen en naar uw gegevens te vragen. Of bijvoorbeeld zich voordoen als medewerkers van grote bedrijven. Trap er niet in. Bedrijven en andere instanties zullen bijvoorbeeld nooit naar uw pincode vragen. Geen deze mensen ook zeker geen wachtwoorden of op een andere manier toegang tot uw computer, tablet of mobiele telefoon.

Laat u niet onder druk zetten als de beller haast heeft. Als er iets aan de hand is met uw bankrekening bijvoorbeeld, dan is er altijd tijd.

Checklist

• Open nooit zomaar een bijlage en klik nooit zomaar op een link.
• Kijk altijd goed naar de link, klopt die wel? Zitten er geen onopvallende typfouten in?
• Bekijk de ‘extensie’ dat is bijvoorbeeld .nl, .com of .nu. Klopt dat?
• Wie is de afzender van de mail en is dit een bedrijf of persoon die u dit soort informatie geeft/vraagt? Let op, nepmails zijn soms haast niet van echt te onderscheiden.
• Is het te mooi om waar te zijn? Klik dan sowieso niet!
• Geef nooit uw wachtwoorden of pincodes.
• Krijgt u een bericht over iets waar u normaal een brief van krijgt? Bijvoorbeeld van de Belastingdienst, dan is het hoogstwaarschijnlijk oplichterij. Trap er niet in.

Op veiliginternetten.nl (initiatief van de Rijksoverheid) kunt u testjes doen om te zien of u frauduleuze berichten herkent. Handig!

Beveilig uw apparaten

Het is niet moeilijk om uw smartphone, tablet en computer tegen cybercrime te beschermen. De eerste stap heeft u al genomen. Dat is het lezen van dit artikel waardoor u hopelijk weerbaarder bent geworden.

Antivirussoftware

Daarnaast is het bijzonder wijs om een goed antivirusprogramma te instaleren op uw computer. Deze scant uw computer en waarschuwt u als het iets niet vertrouwd of als er een aanval op uw computer plaats vindt. Het programma kan de virussen tevens verwijderen. Er zijn veel verschillende gratis antivirusprogramma’s te vinden op internet.

De consumentenbond heeft een aantal programma’s getest en Microsoft Windows 10 Defender kwam uit als beste gratis antivirussoftware. Nummers twee en drie waren Avast en Avira. Lees meer over goede virusscanners.

Voor uw tablet en smartphone kunt u virusscanners downloaden. Die checkt alle apps die u erop heeft staan en geeft het aan als ze kwaadaardig zijn.

Tips om veilig apps te downloaden

Ook al houdt u alle voorgaande tips in acht, dan nog kan er veel misgaan als u een app download op uw telefoon of tablet. Let daarom altijd op deze dingen:

• Hoe vaak is de app al gedownload? Als die al 100.000 keer is gedownload kunt u ervan uitgaan dat het een veilige app is. Is het nog maar een enkele keer gedownload, laat hem dan links liggen.
• Wie is de maker? De boodschappenapp van de grote supermarkten kunt u gerust downloaden. Kent u de ontwikkelaar niet? Kijk dan of u meer informatie kunt vinden, bijvoorbeeld op google.
• Dit geldt voor alles: lees de voorwaarden goed door!
• Als u de app download krijgt u een lijstje te zien met de rechten die de app graag wil (bijvoorbeeld toegang tot de fotocamera op uw telefoon, toegang tot uw contacten, toegang tot uw foto’s, toegang tot uw locatie). U kunt hier zelf aanvinken wat u wel en niet wil. Wees niet bang om het verkeerd te doen. U kun het later altijd nog aanpassen.

Wat kunt u doen als u slachtoffer bent geworden van cybercrime?

Het is belangrijk dat u aangifte doet van cybercrime. Dat kan via het telefoonnummer 0900-8844 (de politie). Als u bent opgelicht via internet, bijvoorbeeld bij de aankoop of verkoop van iets, dan kunt u op de website van de politie aangifte doen.

Heeft u uw pincode afgestaan of is er op een andere manier geld van uw rekening gehaald, neem dan maatregelen samen met uw bank. Let op: banken zijn strenger geworden in het vergoeden van geld dat is gestolen als u zelf uw gegevens hebt afgegeven.

Zet de computer niet uit!
Hoe tegenstrijdig het misschien ook klinkt, zet u computer, telefoon of tablet niet uit. De kans is heel erg groot dat u dan namelijk de sporen van de crimineel wist. Laat uw apparaat dus aanstaan en bewaar zoveel mogelijk informatie.

Heeft u een virus op uw apparaat? Dan kunt u een goede virusscanner downloaden en die het virus kan verwijderen. Dit duurt vaak lang. Vind u het ingewikkeld? Dat is helemaal niet gek. Misschien is er iemand in uw omgeving die u kan helpen. U kunt ook uw apparaat naar een specialist brengen. De winkel waar u uw apparaat gekocht heeft kan u wellicht ook helpen.

Bronnen

Veilig internetten
Openbaar Ministerie
Politie
Het AD