Incontinentie bij ouderen: oorzaken, oplossingen en hulpmiddelen voor comfortabel wonen
Incontinentie ouderen komt veel voor bij ouderen en heeft vaak een grote impact op het dagelijks leven — zowel lichamelijk als emotioneel. Toch is het belangrijk te weten dat incontinentie géén onvermijdelijk onderdeel van ouder worden hoeft te zijn.
Met de juiste kennis, producten en aanpassingen kan iedereen comfortabel en waardig thuis blijven wonen.
Wat is incontinentie?
De bekkenbodemspieren ondersteunen de blaas, darmen en (bij vrouwen) de baarmoeder. Ze zorgen ervoor dat de sluitspieren goed functioneren.
Met de leeftijd verliezen deze spieren aan kracht en elasticiteit, waardoor urine of ontlasting ongewild kan ontsnappen — vooral bij inspanning zoals hoesten of lachen (stressincontinentie).
Bij vrouwen treedt dit vaker op na zwangerschappen of de overgang, omdat oestrogeenverlies de spierkracht vermindert.
Bij mannen kan het optreden na prostaatoperaties of door druk op de bekkenbodem.
Tip: Regelmatige bekkenbodemoefeningen, ook op latere leeftijd, kunnen de controle verbeteren.
Aandoeningen aan zenuwen en hersenen
De blaas en darmen worden aangestuurd door een complex samenspel tussen spieren en zenuwen.
Bij aandoeningen als Parkinson, beroerte (CVA), dementie of diabetes kan die aansturing verstoord raken.
- Bij Parkinson of CVA kan het signaal tussen hersenen en blaas verzwakt zijn, waardoor iemand het gevoel van aandrang te laat opmerkt.
- Dementie kan ervoor zorgen dat iemand niet meer herkent dat hij/zij moet plassen of het toilet niet tijdig vindt (functionele incontinentie).
- Bij diabetes kunnen zenuwbanen beschadigd raken (zogenaamde neuropathie), waardoor de blaas zich minder goed leegt.
Vergrote prostaat bij mannen
Een vergrote prostaat (benigne prostaatvergroting) is een van de meest voorkomende oorzaken van incontinentie bij oudere mannen.
De prostaat ligt rond de plasbuis; als deze groter wordt, kan dat de urinestroom belemmeren.
Gevolg: de blaas raakt niet goed leeg, waardoor urine nadruppelt of zelfs onverwacht ontsnapt (overloopincontinentie).
Tip: Laat bij aandrangklachten of nadruppelen altijd de prostaat controleren. Er zijn goede behandelingen en medicijnen beschikbaar.
Bijwerkingen van medicijnen
Sommige medicijnen beïnvloeden de blaasfunctie of de vochtbalans in het lichaam.
Voorbeelden zijn:
- Vochtafdrijvers (diuretica): zorgen voor meer urineproductie.
- Slaap- en kalmeringsmiddelen: verlagen de alertheid, waardoor iemand te laat naar het toilet gaat.
- Bloeddrukverlagers of antidepressiva: kunnen de blaasspieren verslappen.
Het is belangrijk om deze effecten te bespreken met de huisarts, zeker als incontinentieklachten na een nieuwe medicatie zijn ontstaan.
Mobiliteits- en evenwichtsproblemen
Veel ouderen hebben moeite om snel of veilig naar het toilet te lopen. Denk aan mensen met artritis, spierzwakte of een rollator.
Zelfs kleine obstakels of trage bewegingen kunnen ertoe leiden dat iemand het toilet niet op tijd haalt.
Tip: Een toiletstoel in de slaapkamer of een goed verlichte looproute verkleint de kans op “ongelukjes” én op valpartijen.
Veranderd dorstgevoel en drinkgedrag
Bij het ouder worden vermindert het dorstgevoel. Sommige mensen drinken bewust minder om toiletbezoek te beperken.
Toch kan te weinig drinken juist het tegenovergestelde effect hebben: de urine wordt geconcentreerd, wat de blaas irriteert en de aandrang vergroot.
Te veel drinken of drinken vlak voor het slapengaan kan nachtelijke incontinentie versterken.
Een juiste balans is dus essentieel: voldoende, maar verspreid over de dag drinken.
Psychische en sociale factoren
Incontinentie kan ook in stand worden gehouden of verergerd door psychologische factoren.
- Schaamte of angst om erover te praten kan leiden tot uitstel van hulp.
- Stress kan de aandrang versterken.
- Bij dementie of depressie is er soms minder besef van zindelijkheid of tijdsbesef.
Het bespreekbaar maken van het onderwerp — met familie, huisarts of zorgverlener — is vaak de eerste stap naar verbetering.
In het kort
Ouderdomsincontinentie is meestal multifactorieel: een samenspel van lichamelijke, medische en omgevingsfactoren.
Door oorzaken tijdig te herkennen en bespreekbaar te maken, kan veel leed worden voorkomen — en kan passende hulp worden ingezet, van eenvoudige oefeningen tot medische behandeling of hulpmiddelen.
Gevolgen van incontinentie ouderen
Incontinentie beïnvloedt niet alleen het lichaam, maar ook het zelfvertrouwen, sociale leven en welzijn.
Mogelijke gevolgen:
- Slaapproblemen door nachtelijk urineverlies.
- Huidirritaties of wondjes (door langdurige vochtigheid).
- Schaamte of sociaal isolement.
- Extra belasting voor mantelzorgers.
- Risico op valpartijen bij nachtelijke toiletbezoeken.
Gelukkig kunnen veel van deze gevolgen beperkt worden door goede hulpmiddelen, juiste routines en een veilige woning.
Wat kunt u doen? Preventie en behandeling
Hoewel incontinentie niet altijd volledig te voorkomen is, kunt u wel veel doen om klachten te verminderen.
Leefstijlmaatregelen
- Drink voldoende (1,5–2 liter per dag), maar beperk cafeïne en alcohol.
- Houd een plasdagboek bij om patronen te herkennen.
- Vermijd obstipatie: eet vezelrijk en blijf in beweging.
- Train de bekkenbodemspieren (eventueel met begeleiding).
- Beperk avondlijke vochtinname om nachtelijk urineverlies te verminderen.
Medische begeleiding
- Bespreek klachten met de huisarts; vaak zijn er behandelopties.
- Een continentieverpleegkundige kan helpen bij de keuze van producten.
- Soms kan medicatie of fysiotherapie helpen.
Huis en omgeving
Een veilige, toegankelijke toiletruimte helpt om ongelukjes te voorkomen. Denk aan:
- Toiletstoel bij bed voor ’s nachts.
- Steunbeugels of verhoogd toilet.
- Goede verlichting met bewegingssensor.
Hulpmiddelen en producten voor incontinentie thuis
Het juiste incontinentiemateriaal kan het verschil maken tussen onzekerheid en comfort.
Inleggers en voorlagen
Voor lichte incontinentie (druppelverlies).
- Dun, discreet en comfortabel.
- Ademend en geurabsorberend.
- Gebruik in combinatie met goed passend ondergoed.
Attends Inlegger soft super 4 (46st)
Tip: gebruik altijd inleggers die specifiek voor incontinentie zijn gemaakt — deze neutraliseren geur en beschermen de huid beter dan menstruatieverband.
Fixerende net- of draadbroeken
Voor matige incontinentie.
- Houdt inleggers goed op hun plek.
- Elastisch, luchtdoorlatend en wasbaar.
- Comfortabel en duurzaam.
Tip: was zonder wasverzachter om de elasticiteit te behouden.
Incontinentiebroeken / pants
Voor middelzware tot zware incontinentie.
- Verkrijgbaar als “pull-up” (zelfstandig gebruik) of met plakstrips (voor verzorging).
- Verschillende absorptieniveaus voor dag- en nachtgebruik.
- Ademend, zacht en geurabsorberend.
TENA Men Active Fit Pants – broekjes voor urineverlies – 2×9 stuks – S/M
Always Discreet Incontinentiebroekjes maat L – Bij Urineverlies Dames – 9 Broekjes
Tip: gebruik een lichtere broek overdag en een zwaardere ’s nachts.
Onderleggers / bedbescherming
Beschermen stoelen, matrassen en rolstoelen.
- Wegwerp of wasbaar verkrijgbaar.
- Handig voor ’s nachts of bij langdurig zitten.
Gynotex – Premium incontinentie bed onderleggers -wegwerp incontinentie onderleggers -matrasbeschermers 60×90 cm – tot 1400 ml absorptie – 25 stuks
Tip: combineer een wasbare en wegwerpvariant voor snelle wissel ’s nachts.
Toilet-hulpmiddelen
Praktische oplossingen voor mobiliteit en veiligheid:
- Toiletstoel of mobiele wc.
In hoogte verstelbare toiletstoel / postoel / WC stoel met zachte zitting. Tot 130 kg belastbaar.
- Toiletverhoger en armsteunen.
Toiletverhoger Ticco 2G met deksel – Verhoging van 10 cm – Gemaakt in de EU
- Nachtlampje of sensorverlichting.
Nachtlampje met bewegingssensor Plug-in- Nachtlampje Stopcontact – 3 standen
- Draagbare urinaal voor bedlegerige ouderen.
Urinaal – Professioneel Hoge kwaliteit Urinaal – Draagbaar Praktisch Urinaal – Grote capaciteit Nood urinoir – Veelzijdig mannen en vrouwen – Draagbare…
Tip: houd de looproute vrij en goed verlicht om valrisico te beperken.
Waarop letten bij de keuze
|
Aandachtspunt |
Wat u moet weten |
Praktische tip |
|
Absorptiecapaciteit |
Kies op basis van ernst (licht, middel, zwaar, nacht). |
Kijk naar aantal druppels of ml op verpakking. |
|
Comfort & pasvorm |
Product moet goed aansluiten zonder te knellen. |
Ademend, huidvriendelijk materiaal kiezen. |
|
Mobiliteit |
Zelfstandige ouderen gebruiken pants, hulpbehoevenden slips. |
Overleg met zorgverlener. |
|
Huidzorg |
Bescherm de huid tegen irritatie. |
Gebruik pH-neutrale reiniging en barrièrecrème. |
|
Vergoeding |
Vaak (gedeeltelijk) vergoed bij medische indicatie. |
Raadpleeg huisarts of zorgverzekeraar. |
Bron: Richtlijnendatabase.nl – Urine-incontinentie bij ouderen
Vergoeding en kosten
Incontinentiemateriaal wordt in veel gevallen vergoed vanuit de basisverzekering, mits er een medische indicatie is.
De huisarts of continentieverpleegkundige kan hiervoor een recept uitschrijven.
Let op:
- Niet alle merken of varianten worden standaard vergoed.
- Premium-producten of extra comfortversies kunnen onder eigen bijdrage vallen.
- Vraag advies bij uw zorgverzekeraar of hulpmiddelenleverancier.
Praktische tips voor dagelijks comfort
- Houd vaste toiletmomenten aan, ook preventief.
- Draag makkelijk aan- en uittrekbare kleding met elastiek of klittenband.
- Zorg voor goede ventilatie en gebruik geurabsorberende producten.
- Gebruik huidbeschermende crème om irritatie te voorkomen.
- Bewaar producten discreet en hygiënisch, bijvoorbeeld in een mand of kast in de badkamer.
- Bestel tijdig bij, zodat u nooit zonder materiaal zit.
Nu te bestellen: De Langer Thuis in Huis Gids(100+ pagina’s)!
✔ Hoe maak ik mijn woning levensloopbestendig?
✔ Welke handige hulpmiddelen zijn er?
✔ Heb ik recht op vergoedingen?
✔ Hoe kan ik woningaanpassingen financieren?
Van € 19,99 voor maar € 14,99!
Het is een prachtige gids waar ik echt heel veel aan heb. Het was nog mooier dan ik verwacht had.
Mevr. Elmendorp (83 jaar)
Veelgestelde vragen over incontinentie ouderen
1. Is incontinentie normaal bij ouderen?
Nee, incontinentie hoort niet automatisch bij ouder worden.
De kans neemt wel toe door veranderingen in spieren, zenuwen en organen, maar het is meestal een signaal dat er iets aan de hand is — bijvoorbeeld een verzwakte bekkenbodem, medicatie-effect of medische aandoening.
Met de juiste behandeling en hulpmiddelen zijn de klachten vaak goed te beperken.
2. Welke soorten incontinentie komen het meest voor bij ouderen?
De meest voorkomende vormen zijn:
- Stressincontinentie: urineverlies bij hoesten, lachen of tillen.
- Aandrangincontinentie (urge): plotselinge, sterke drang om te plassen.
- Gemengde incontinentie: combinatie van stress- en aandrangklachten.
- Functionele incontinentie: toilet niet op tijd halen door mobiliteitsproblemen.
Bij mannen komt ook overloopincontinentie vaak voor door een vergrote prostaat.
3. Wat zijn de eerste tekenen van incontinentie?
De eerste signalen zijn meestal:
- Onvrijwillig urineverlies bij hoesten of bewegen.
- Plotselinge, niet te onderdrukken aandrang.
- Nachtelijk opstaan om te plassen (meer dan 2x per nacht).
- Huidirritatie of geur van urine in kleding of beddengoed.
Het is belangrijk om bij deze signalen vroegtijdig hulp te zoeken — vaak kan eenvoudige behandeling al veel verschil maken.
4. Wat kunt u zelf doen om incontinentie te verminderen?
- Train regelmatig de bekkenbodemspieren.
- Drink voldoende, maar verspreid over de dag.
- Beperk cafeïne en alcohol.
- Beweeg dagelijks voor betere spier- en zenuwfunctie.
- Zorg voor een vaste toilet-routine (bijvoorbeeld om de 2-3 uur).
- Praat open over klachten — schaamte zorgt er vaak voor dat mensen te laat hulp krijgen.
5. Welke incontinentiehulpmiddelen zijn er voor thuisgebruik?
Er zijn veel producten beschikbaar, afhankelijk van de ernst van de klachten:
- Inleggers of voorlagen voor licht urineverlies.
- Fixerende netbroekjes voor extra stevigheid.
- Incontinentiebroeken of pants voor middelzware tot zware incontinentie.
- Bed- en stoelonderleggers voor bescherming van meubels.
- Toilet-hulpmiddelen zoals toiletstoel, verhoger of draagbare urinaal.
Het juiste product hangt af van mobiliteit, mate van incontinentie en persoonlijke voorkeur.
6. Wordt incontinentiemateriaal vergoed door de zorgverzekering?
Ja, bij een medische indicatie wordt incontinentiemateriaal meestal vergoed vanuit de basisverzekering.
Daarvoor is een recept of verklaring van de arts of continentieverpleegkundige nodig.
Niet alle merken of luxere varianten worden volledig vergoed — sommige vallen onder een eigen bijdrage.
Vraag bij uw zorgverzekeraar of hulpmiddelenleverancier naar de voorwaarden.
7. Hoe kan ik huidirritatie of geurtjes voorkomen?
- Gebruik pH-neutrale reinigingsproducten of wascrème zonder spoelen.
- Breng een barrièrecrème aan na elke wissel.
- Draag ademend incontinentiemateriaal en vervang tijdig.
- Ventileer de kamer goed.
- Gebruik geurabsorberende materialen of geurloze afvalzakken.
8. Wat zijn de beste oplossingen voor incontinentie ’s nachts?
’s Nachts kunt u kiezen voor:
- Zwaarder absorberende incontinentiebroek of bedonderlegger.
- Toiletstoel of urinaal binnen handbereik.
- Nachtlampje met bewegingssensor voor veilige looproute.
Daarnaast helpt het om laat op de avond minder te drinken, zonder vocht volledig te vermijden.
9. Wanneer moet u naar de huisarts met incontinentie?
- Bij plotselinge of toegenomen incontinentie.
- Als er pijn, bloed of branderig gevoel bij het plassen optreedt.
- Bij huidproblemen of terugkerende infecties.
- Als incontinentie uw dagelijks leven beïnvloedt.
De huisarts kan onderzoeken wat de oorzaak is en verwijzen naar een specialist of continentieverpleegkundige.
10. Hoe kunt u omgaan met schaamte rond incontinentie?
Schaamte is begrijpelijk, maar niet nodig — incontinentie is een veelvoorkomend medisch probleem.
Door het bespreekbaar te maken met een professional of naaste, wordt het makkelijker om praktische oplossingen te vinden.
Goede informatie, een open gesprek en passende hulpmiddelen kunnen het zelfvertrouwen snel herstellen.
Tot slot
Incontinentie kan ingrijpend zijn, maar met de juiste zorg, hulpmiddelen en aandacht is er veel mogelijk om het dagelijks leven comfortabel te houden.
Het bespreekbaar maken van het onderwerp, tijdig hulp inschakelen en de juiste producten gebruiken, helpen om waardigheid en zelfstandigheid te behouden.
Ouderen kunnen — met kleine aanpassingen en passende hulpmiddelen — vaak langer thuis blijven wonen, met meer gemak en zelfvertrouwen.
Of het nu gaat om incontinentie, mobiliteit of woningaanpassing: een veilige, toegankelijke woonomgeving maakt het verschil.
Urinaal – Professioneel Hoge kwaliteit Urinaal – Draagbaar Praktisch Urinaal – Grote capaciteit Nood urinoir – Veelzijdig mannen en vrouwen – Draagbare…
Always Discreet Incontinentiebroekjes maat L – Bij Urineverlies Dames – 9 Broekjes
Gynotex – Premium incontinentie bed onderleggers -wegwerp incontinentie onderleggers -matrasbeschermers 60×90 cm – tot 1400 ml absorptie – 25 stuks
Nachtlampje met bewegingssensor Plug-in- Nachtlampje Stopcontact – 3 standen
Attends Inlegger soft super 4 (46st)
TENA Men Active Fit Pants – broekjes voor urineverlies – 2×9 stuks – S/M
Toiletverhoger Ticco 2G met deksel – Verhoging van 10 cm – Gemaakt in de EU
